Recenzja Beyerdynamic DT990/600 Edition

Po premierowej recenzji Beyerdynamiców T1 przyszedł czas na smutne rozstanie i przetestowanie słuchawek znacznie tańszych, ale również ze sporą szansą na sukces – Beyerdynamic DT990 Edition 600 Ohm. Szansą z tego powodu, że słuchawki w swojej cenie i przedziale rynkowym są bardzo cenione i często wybierane tuż obok nieco tańszego modelu PRO. Szansą, a nie pewniakiem też dlatego, że szkoła Beyerdynamica nigdy nie była moją szkołą i znacznie bliżej mi na ogół było od zawsze już prędzej do AKG, ale to czasy jeszcze królowania na mojej osobistej liście modeli elektrostatycznych, a więc trochę już odległe. Warto zatem było podjąć się na nowo redefinicji odczuć i pojęć kołaczących się po głowie od tamtego czasu by sprawdzić – już w formie pełnoprawnej recenzji, a nie pokątnych odsłuchów u znajomych – czy aby nic się w tej kwestii nie zmieniło. Bo skoro T1 pokazały, że i owszem, to może i tutaj się szczęścia w znacznie tańszej materii popróbuje.

Recenzowane słuchawki miały również swoje 5 minut w artykule pt. Najlepsze słuchawki dla gracza.

Dane techniczne

– typ przetworników: dynamiczne, półotwarte
– pasmo przenoszenia: 5 Hz – 35 kHz
– impedancja: 600 Ohm
– SPL: 96 dB (dla 1 kHz, 1 V RMS)
– kabel: 3m, wtyk stereo jack 3,5 mm, gwintowany, pozłacany
– waga: 290 g

W zestawie prócz słuchawek otrzymujemy też:
– nakręconą już nasadkę 6,3 mm, pozłacaną
– skórzane etui z profilem gąbkowym i uchwytem
– instrukcję

Jakość wykonania i konstrukcja

Recenzowany wariant to najbardziej „oporny” z palety. Pozostałe modele dostępne są w opornościach 250 oraz 80 Ohm w zależności od tego, do czego chcemy nasz (potencjalnie) nowy nabytek podpinać.

Jakościowo DT990 mimo, że są kilka razy tańsze od flagowego modelu, mają za sobą naprawdę lata konstrukcyjne i czuć to od pierwszego kontaktu z tymi słuchawkami. Solidna budowa, nieustępujące flagowcowi rozwiązania, szkielet na zasadzie „gniotsa nie lamiotsa”, prosty w konstrukcji i tym samym niezawodny. Wszystko to razem jest naprawdę godne podziwu i ze względu chociażby na rocznikowość wskazuje, że DT były tu znacznie wcześniej niż Tesle i to te drugie są naśladowcami. Nie jest to oczywiście w absolutnie żadnym razie przywara pod adresem którejkolwiek z omawianych par. To bardzo dobrze, że Beyerdynamic opiera się na dobrych i sprawdzonych patentach i nie rzuca się z odmęty szaleństwa związane z modą na wzornictwo za cenę ergonomii i wytrzymałości. Jedynie drobne ubytki w wykończeniu zwracają na siebie uwagę i sugerują, że nie jest to model klasy TOP – wychodzący miejscami spod złotej (w rzeczywistości plastikowej) maskownicy klej oraz wyszczerbienia od odlewu pomiędzy jej żeberkami. Fakt, że maskownica jest plastikowa, ma swój plus w zasadzie tylko w tym, że słuchawki nie nabierają przez to niepotrzebnej masy własnej.

DT990 legitymują się tym samym wieloma elementami wykonanymi z solidnych i prostych w uzyskaniu materiałów o nieskomplikowanych kształtach i łatwości w ewentualnej wymianie. Mechanizm wysuwania nausznic działa trochę niezdarnie, ale skutecznie, z bardzo zabawnym w swej prostocie patentem na blokowanie wysuwania przy rozgięciu słuchawek na głowie (duże srebrne blaszki po obu zewnętrznych stronach pałąka). Kabel tym razem nie idzie symetrycznie, jak w Teslach, a wychodzi tylko z jednej muszli, wcześniej zaznaczając swoją obecność dwoma krótkimi odcinkami łącznikowymi wchodzącymi od góry do każdej z osobna.

Przetworniki opierają się na technologii, którą Beyerdynamic ciągnie ze sobą od lat, a dokładniej od 1965 roku. Nie stosuje przy tym żadnych śrubek, a jedynie plastikowy pierścień, który nie tylko trzyma cały talerz z przetwornikiem i otworami dyfuzyjnymi, ale też wkładkę akustyczną od strony ucha. Podważenie go i wyciągnięcie pozwala na wyciągnięcie tak wkładki, jak i całego przetwornika, a co warto mieć na uwadze podczas rozbierania słuchawek, aby ten nam po prostu nie wypadł i nie naderwał wątłych kabelków w środku muszli. Sam środek jest wypełniony takimi samymi pierścieniami z maty wytłumiającej, jak model PRO. O otwartości decydują jedynie ok. 2 cm otwór na samym środku słuchawek oraz drobne otwory od zatrzasków plastikowej żebrowanej maskownicy. Z zewnątrz wydaje się nam wizualnie, że to model w pełni otwarty, a wrażenie to potęgują welurowe nausznice, które nie kwapią się do izolacji akustycznej.

990-tki można uznać za wygodne (dla osób o odstających uszach) / bardzo wygodne (dla reszty) słuchawki, z przyjemnym obiciem pałąka z miękkiego materiału skóropodobnego, bardzo miłymi w dotyku klasycznymi srebrnymi welurami (EDT-990 V) oraz małą wagą, nie mającą wpływu na dyskomfort przy dłuższym odsłuchu. Gdyby nie wyraźnie mniejsza pojemność na uszy, byłyby bardzo podobne w zakresie wygody do T1, tymczasem niestety nausznice są dosyć płytkie i wymuszające na niektórych osobach dywagacje nt. ich wymiany, chociażby na skóropodobne z modelu Custom One PRO. W Teslach siedziało mi się o niebo wygodniej, prawda, ale tam miało to swoją cenę wyrażoną w wysokiej kwocie nabycia produktu. Ze względu na pojemność na uszy wybrałbym więc albo wymianę nausznic, albo po prostu model mogący moje własne pomieścić. Tragedii na szczęście nie ma i nie musiałem ściągać słuchawek z głowy po 5 minutach użytkowania, jak miało to miejsce z koszmarnie niewygodnymi HD562 z ostatnich odsłuchów, ale nie ukrywam, że też specjalnie długo w 990-tkach usiedzieć też nie mogłem. Uszy opierają się o miękki Foam net pad, identyczny jak w COP albo od biedy i produktach AKG z serii K2xx, także nawet z odstającymi i dużymi uszami cała małżowina będzie opierała się właśnie na tym elemencie i w ten sposób nieco redukowała nieprzyjemne uczucie.

Dla wytrwałych istnieje możliwość wymiany nausznic na inne, bowiem Beyerdynamic oferuje nie tylko całą gamę rozwiązań, które pasują na całą serię ich słuchawek tego typu, ale też są kompatybilne np. z nausznicami od wielu modeli Superlux (przemilczając ich jakość) oraz AKG z serii K2xx. Ważnym jednak jest, aby mieć świadomość ich wpływu na brzmienie. Nausznice mają od strony przetwornika perforację, która służy za wytłumiacz fali akustycznej. Zastosowanie nausznic bez tego patentu może skutkować np. podkreśleniem basu. DT990 Edition nie są moim zdaniem słuchawkami przystosowanymi do przyjęcia nausznic skóropodobnych wprost z pudełka, toteż zawsze będzie to rzutowało na brzmienie w stopniu większym, niż w produktach konkurencji.

Odnośnie kwestii konstrukcyjnych naprawdę nie ma w tych słuchawkach specjalnej filozofii, toteż po raz kolejny nie jest moją intencją skupiać się nad ich gruntownym opisem od tej strony. Najbardziej interesuje mnie zawsze w słuchawkach wygoda, niezawodność i jakość dźwięku, toteż w sytuacji popełnienia opisów dwóch pierwszych i stwierdzenia, że jest tam przynajmniej bardzo dobrze (o ile nie ma się większych uszu), a miejscami rewelacyjnie, zapraszam do skupienia się nad ostatnim elementem układanki – odpowiedzią na pytanie jak te draństwo gra i czy jest to „potaniona Tesla”.

Brzmienie

Sprzęt testowy wykorzystany w recenzji:
– słuchawki: AKG Q701, Audeze LCD-2F, Beyerdynamic T1,
– konwertery C/A: Audio In Motion SC808, Aune S16, Aune T1 MK II, Matrix Quattro DAC, NuForce DAC-80, NuForce Icon HDP,
– wzmacniacze słuchawkowe: wbudowane w w/w, Aune S2,
– okablowanie: QED Performance Graphite

Od razu odpowiadając na postawione w poprzednim akapicie pytanie: nie jest. To sprzęt z zupełnie innej beczki i o kompletnie innym rodowodzie brzmieniowym. Mało tego, DT990 są w ogóle słuchawkami specyficznymi i to niestety rzecz, której się nie da w ich wypadku ani wyprzeć, ani też nie wkalkulować w opis brzmienia. Słowo „specyficzne” będzie nam tu zresztą towarzyszyło przez cały czas i oznaczało słuchawki grające różnie w zależności od tego, jakim typem słuchacza jesteśmy, jaki mamy gust, jakie preferencje nami kierują i przede wszystkim – czego oczekujemy. I choć jest to rzecz mająca miejsce w zasadzie w przypadku każdej pary słuchawek w mniejszym bądź większym stopniu, w DT990 jest to czynnik bardziej rzucający się w uszy, a przynajmniej po głębszej analizie. Podczas gdy przy flagowym modelu T1 sprawę ostatecznego spodobania się dźwięku mógł rozstrzygnąć tor, przy DT990 rozstrzygające będzie to, co w ogóle chcemy osiągnąć.

Bas
Jest go w DT990 dużo i więcej, niż w T1. Z tego powodu jest tu identycznie do sytuacji, którą opisywałem w ich recenzji. DT990 potrafią grzmotnąć przyjemnym (przede wszystkim średnim) basem wtedy, gdy jest to konieczne, ale najczęściej przetłuszczają ten zakres w sposób stały i tylko źródło może o tym zdecydować inaczej. DT990 lubują się w czymkolwiek, co napędzi je odpowiednio i nada ogromnej dawki zarówno kontroli, jak i szybkości. Dzięki temu w naturalny sposób będą korygowane pewne negatywne cechy linii basowej, które rzuciły mi się w uszy, a które skwitowałbym jako najzwyczajniejszą w świecie ślamazarność. Jest to klasyczna relacja „coś za coś”. Bas jest tu dobry, wyczuwalny, mocny, z ładnym zejściem i tłustawym środkowym basem, bez grzebania przy okazji tego wyższego. I choć okazał się mocniejszy, niż na początku w ogóle zakładałem (spokojnie może rywalizować np. z tym znanym z K7XX/712), to odbywa się to niestety kosztem jego precyzji i szybkości – stąd uwaga o ślamazarności.

Zdziwiony byłem, gdy DT990 nie zgrały mi się z wcześniej równie zadziwiającym na „te jedynkach” Iconie HDP. Estymowałem tam potencjalnie bardzo dobrą synergię, ale niestety brzmienie robiło się na nim przez tą jedną cechę już trochę zbyt ślamazarne. To swoją naprawdę komiczne, że połączenie ze słuchawkami tego samego producenta za prawie bagatela 4 tysiące złotych grało mi pod względem synergii i przyjemności lepiej, niż z modelem kilkakrotnie tańszym, który teoretycznie tak ogromnych wymagań podle źródła nie stawia. Prędzej w ciemno bym założył, że T1 okrutnie HDPkiem wzgardzą, a DT990 przyjmą go z otwartymi nausznicami. Wyszło na odwrót, także naprawdę czasami niezbadane są wyroki audiofilskie. Dopiero zmodyfikowane DT990 Edition czują się na tych układach wyraźnie lepiej.

Tak czy inaczej, w DT990 nie można mówić o nadmiarze basu, ale o niedostatku również i to definitywnie. Słuchawki nastawione są od strony basu na efektowność i prawdopodobnie uzupełnienie tego, co oferowały swego czasu AKG z serii 700 przed wprowadzeniem modelu K702 65th i spółki. Wydaje mi się jednak patrząc na staż tych słuchawek, że to AKG musiało teraz gonić poziom tego, co reprezentują 990-tki. Poczytywać proszę to w tym miejscu za pozytyw. Bardzo przyjemną stronę basu DT990 można poczuć chociażby w utworach w wykonaniu Philtera – Panic Attack, jeśli chodzi o ogólne zejście, a także Neverland, pod względem ogólnej przyjemności. DT990 najczęściej tak jak mówiłem przyjemnie wytłuszczają tonalność basu i wstrzykują w muzykę oddolną efektowność.

Średnica
Ze średnicą mam już niestety trochę mieszane uczucia. Jest w DT990 nie tylko w pozycji odwrotu, bo to kwestia stricte de gustibus, ale też trochę zawoalowania w formie parnego, zakurzonego i trochę szorstkiego dywanu. Konkretnie więc i bez audiofilskich opisów – średnica jest jak najbardziej obecna, ale trochę wycofana i grająca potocznym „kocykiem” oraz nie aż tak przestronna, jak bym sobie subiektywnie życzył, a co przywracać trzeba droższym względem słuchawek sprzętem. To bardzo mocny mimo wszystko standard w pozytywnym tego słowa znaczeniu, nieodstający od chociażby Q701 czy K612 PRO, ale w obu przypadkach produkty z Vienny bym stawiał nieco wyżej pod względem tak przyjemności, jak i angażu ze strony średnicy dla szeregowego użytkownika. I nie chodzi tu o tonalność powtórzyć pragnę, a właśnie brak szczerości, tj. owy kocyk.

Dopiero drobne modyfikacje polegające chociażby na usunięciu wkładek akustycznych od strony ucha są w stanie go zniwelować i tu należy zwrócić po części honor DT990. Jeśli do tego spróbujemy ich w połączeniu z rozwiązaniami lampowymi, sumaryczny obraz dźwiękowy Edition zmienia się mocno na plus i warto mieć to ostatecznie na uwadze. Należy się im za to pochwała, że słuchawki wykazują wyraźny w tym względzie potencjał i jako żywo reagują na przybliżanie średnicy bez kocykowej otoczki w ten czy inny sposób, choć nie zmienia to faktu, że fabryczny sposób kreacji średnicy jest wg mnie dla ich odbioru krzywdzący.

Góra
Ją zaliczyć można do gatunku jasnych, detalicznych, ale nieprzesadzonych, a jedynie graniczących z takim określeniem, jakoby dając swojemu nabywcy moc decyzyjną, czy iść w ekstremum, czy też cofać się i przyciemniać za pomocą ewentualnego rekablingu lub strojenia torem. Zachowuje się zresztą dosyć typowo dla tej klasy słuchawek, a więc lekko nosowo, ale pochwalić mogę ją za to, że operuje w ramach całkiem dobrej jeszcze definicji, z o dziwo stosunkowo równym w ramach siebie samej przebiegiem lokalnym. Tutaj więc również jest to klasa brzmienia typowa dla tego segmentu słuchawkowego i nic nie odstaje od że tak powiem „dobrego standardu”. Śmiałbym zaryzykować nawet stwierdzenie, że góra z np. Q701 była o kapkę gorsza, gorzej strojona i bardziej chropowata, choć tutaj prosta wymiana kabla na chociażby OCC (AKG daje we wszystkich modelach z serii 700 taką możliwość za sprawą gniazda mXLR) potrafiła ten aspekt ładnie skorygować. Z kolei w A2000X była przede wszystkim jaśniejsza i wyraźnie bardziej agresywna, jak również lepszej od wszystkich wymienionych tu modeli jakości (za większą trzeba jednak podkreślić cenę).

W DT990 nie ma na całe szczęście potrzeby zabierania się za nią wprost z pudełka z plastrami, bandażami i zestawem do szycia ran w jednej ręce. Słuchawki nawet z jaśniejszego zestawu wciąż potrafią zagrać kulturalnie i bez nadmiernej agresji. Jasno, owszem, ale naprawdę kulturalnie i przyznam się miałem tu wyraźne obawy, czy będzie to dla nich jakkolwiek możliwe. Cieszy mnie zatem fakt, że byłem w błędzie.

Wiele osób zarzuca tym słuchawkom nadmierną kąśliwość w ramach górnych rejestrów i faktycznie może – podkreślam: może – mieć to miejsce w sytuacji chociażby nieprawidłowo dobranego do nich źródła lub napędu o dużym przejaskrawieniu, ale też niestety utworów nagranych trochę bardziej frywolnie od strony góry. Przykład prosto z marszu? Proszę bardzo: Max Melvin – Nan Hai i wyraźnie ostry zakres od 10 kHz w górę. A to naturalnie tylko jeden z wielu, gdzie ktoś przesadził z detalicznością od strony masteringu. Proszę pamiętać, że jeszcze się taki nie narodził, co wszystkim by dogodził i zawsze w takich sytuacjach należy najpierw zweryfikować np. na jakiejś wizualizacji spektrum utworu co też się w nim dzieje i który zakres być może w nim szaleje. Wina leży często w partactwie po stronie wykonawcy utworu, który w efekcie jest w stanie zabrzmieć dobrze na bardzo małej ilości sprzętu, który w normalnych warunkach zostałby uznany za ułomny.

Tragedii jednak na tym polu – na ogół – nie ma, a same słuchawki z powodu strojenia góry nie stają się modelem przesadnie wybrednym i przewrażliwionym. W ramach Beyerdynamica modele wyższe, włącznie z topową Teslą T1, mają ową górę jeszcze bardziej wyeksponowaną, a przez to wrażliwszą na to, co dostaną w ramach tonalności z dziurki (a z czym też można sobie dać w dużej mierze radę), ale należy pamiętać, że Beyer od zawsze okupował domenę profesjonalną, realizatorską, także również i ze strony DT-ków spodziewać się można pewnej tego typu naleciałości. Mogę domniemywać z całkiem sporym myślę prawdopodobieństwem, że wiele ma tu do powiedzenia materiał akustyczny znajdujący się w muszlach, ale z doświadczenia będę przestrzegał przed tego typu zabawami – góra może dostać niekontrolowanego wystrzału.

Scena
To przede wszystkim pewne uczucie parności, którego nawet na stosunkowo przestrzennych układach pozbyć się nie mogę. Dopiero gdy rolę źródła zaczyna pełnić mój DAC-80 albo Aune S16, sprzęt dostaje wyraźnego zastrzyku holografii. Przestrzenność w DT990 oczywiście istnieje i co do tego trudno mieć wątpliwości, aczkolwiek cały czas czuć było subtelny niedostatek oddechu, separacji. Możliwe, że standard naznaczany był tu głównie przez wymieniane już tu słuchawki AKG, ale nawet K612 PRO, które teoretycznie mają ze swojej rodzinki najmniejszą scenę, były bardziej w tym względzie popisowe. Jednym słowem więc standard z wyraźnymi aspiracjami.

Całościowo
Patrząc po rezultatach odsłuchów można wysnuć, że po DT990 wprost z pudełka spodziewałem się trochę jednak więcej. To prawda, brakuje mi tu trochę jeszcze fajerwerków, bliższej średnicy, szybkości, ale nie da się ukryć, że w ramach samych siebie stawianą przed nimi pracę wykonują naprawdę dobrze. To dźwięk bez zaskakiwania, w swojej klasie bardzo akuratny i mający za zadanie przede wszystkim zaoferować swojemu posiadaczowi jak najbardziej równy, zwyczajny, ale mimo to wciąż wydany w formie „V-ki” dźwięk. Równość uzyskują lokalnie, gdy dźwięk rozklejamy na części pierwsze i sprawdzamy każdą partię z osobna. To duży plus, ponieważ słuchawki nie wymagają w ten sposób od nas sprzętu tonalnie grającego dziwnie lub po prostu nieprawidłowo, aby tylko skorygować to, co słuchawki same z siebie psują. Na tle flagowego T1, ale też konkurentów z własnej półki cenowej, DT990 wyszły dosyć obronną ręką i kluczowym okazywać się będzie tu dobór odpowiedniego źródła w zależności od tego, co z DTkami chcemy wywalczyć.

Przede wszystkim grają jak pisałem „zwyczajnie” i w tym może tkwić ich niepozorność, którą po prostu musimy na własne uszy odkryć. W przeciwieństwie bowiem do konkurentów nie próbują nam w swoim brzmieniu pajacować, dwoić się i troić byle tylko czymś zainteresować i trafić w tą jedną grupę docelową. Próbują zamiast tego dogodzić wszystkim po równo i tak samo można uczynić z tego przywarę, jak i zaletę. Kwestią więc fundamentalną będzie nakreślenie siebie w tym dźwiękowym układzie na samym początku, a potem decyzja by iść w ten trochę solidniejszy ale mniej efektowny przekaz, czy też np. robić zwrot na pięcie i najpierw spróbować np. przestrzenności i efektowności AKG, która odbywać się będzie na ogół kosztem chociażby słabszego od DT990 basu i mniejszej konsystencji przekazu. AKG ma po prostu swoją receptę na dźwięk, zaś Beyerdynamic swoją. Fani tej drugiej utrzymują, że generalnie nie ma powodów, aby cokolwiek w nich zmieniać i na siłę poprawiać producenta, który chociażby przetwornik stosowany w serii DT miał opracowany już w 1965 roku i w takiej formie przetrwał w zasadzie do dziś. Nie oznacza to jednak, że nie da się lepiej.

Dobór źródła

Każdy ich posiadacz, zwłaszcza ten, który nie chce od nowości w nich „grzebać” za wspomnianymi wkładkami akustycznymi, powinien nastawić się moim zdaniem na mniejszą bądź większą walkę nie tylko z należytym ich napędzeniem (w końcu to 600 Ohm, o ile nie wybierzemy wariantu z mniejszym oporem), ale też w wyciąganie na światło dzienne średnicy i tym samym czynienie z nich modelu znacznie bardziej angażującego, niż zdaje się nim być wprost z pudełka. A że może to być loteria, pokazać powinny poniższe wybrane przykłady:

– DT990 + NuForce Icon HDP
Jak na ironię w stosunku do Tesli, które potrafiły zagrać naprawdę ciekawie z Icona HDP, tak tutaj brzmienie to się sumarycznie nie sprawdzało tak dobrze i czuć było, że mógłby być to nieco lepiej udany mariaż. Głównie miało to miejsce przez zbyt koloryzowany bas, który wszelakie słuchawki chude potrafi uratować, ale tutaj dobra dawał aż nadto. Dodatkowo notowałem zerową korekcję kocyka na średnicy oraz jej bliskości, a na czym generalnie mi zależało. Liczyłem z kolei na korekcję góry i prawda, częściowo dało się usłyszeć poprawę, lecz tylko w małym zakresie i bez specjalnej zmiany barwy na lepsze. Po prostu HDP, choć z niektórymi słuchawkami zdumiewający w sensie bardzo pozytywnym, pasuje zdaje się do nieco innych słuchawek niż fabryczne DT990, oczywiście jeśli nie chcemy potęgować cech DT-ków. Jeśli jednak wręcz przeciwnie i właśnie na tym nam zależy, HDP będzie dobrym rozwiązaniem. Wartym odnotowania jest fakt, że po modyfikacjach słuchawek z HDP sumarycznie brzmienie mocno zyskuje i ostatecznie jest w stanie „przeczołgać się” z bycia pod kreską na spory plus. Oczywiście o ile posiadaczowi słuchawek są na rękę modyfikacje korygujące skraje i usuwające „kocyk” ze średnicy.

– DT990 + Aune T1 MK II
Na tej skromnej lampówce słuchawkom zaczynał wracać czar i urok, którego oczekiwałem od samego początku, także żadnych niespodziewanych zmian w stosunku do tego, co działo się ostatnim razem. T1 znów zafundował sobą miłe zaskoczenie jakościowe, do tego w bardzo dobrej cenie. Na tle HDP pojawił się lepiej kontrolowany i bardziej stonowany (acz wciąż mocny i przyjemny) bas, średnica WRESZCIE uległa przybliżeniu i ogarnięciu się, przez co wrażenie koca zmalało, zaś góra nabrała bardziej gardłowej, przyjemnej barwy. Wyczuwalne stało się lekkie przyciemnianie na tle poprzednika z akapitu wyżej, a także ponownie mniejsza sceniczność i to w zasadzie największa wada.

T1 jest więc źródłem ogólnie świetnie dopasowanym do DT990 pod względem tonalnym i do tego w dobrej cenie, ale należy pamiętać, że niewiele poradzi na większą sceniczność oraz przyspieszenie. Ogólnie bardzo dobry duet, a jeśli DT990 zamierzać będziemy „otwierać” brzmieniowo w opisany przeze mnie wcześniej sposób – rewelacja niniejszych testów.

– DT990 + Matrix Quattro DAC
Choć jest to „tylko DAC” z możliwością napędzenia większości słuchawek, Matrix spisuje się zadziwiająco dobrze z DT990 i udaje się w stronę T1, oferując nieco lepszą sceniczność kosztem trochę gorszego napędzenia DT-ków. Będzie to zatem znacznie droższa opcja stojąca po stronie analogowości wstrzykiwanej w ustrój brzmieniowy, ale z tą opcją, że nabywca zyska przy tym świetny konwerter C/A. W tym kierunku lepiej zagrał tylko duet DAC-80 + S2, do tego z podobnym wnioskiem końcowym, jak przy S16 dwa akapity niżej.

– DT990 + AIM SC808 (2x LME49720 + LM4562)
Połączenie to gra dla mnie w zasadzie „wyjściowo”, czyli ani nie koryguje specjalnie tonalności DT-ków, ani ich nie maskuje w żaden sposób, co z jednej strony może się nie spodobać, ale z drugiej słuchawki o dziwo dostają naprawdę sporo prądu, bas łatwiej jest kontrolować, zaś całość okraszana jest przyzwoitą sceną i szybkością. Zmiany są zatem bardziej w stronę techniczną i choć nie skupia się to już tak mocno na korekcji tonalnej, tak nadal efekty są bardzo ciekawe. Ze względu na podkreśloną nieco górę w 990-tkach, sporadycznie mogą zdarzyć się sybilanty na co gorszych jakościowo utworach.

– DT990 + Aune S16
S16, który teoretycznie nie pasuje do takich słuchawek (i co również daje się usłyszeć sporadycznie w ramach góry), zagrał całościowo na moje uszy wyraźnie ciekawiej w ramach tego konkretnego kierunku, bo z najlepszą szybkością i holografią, robiąc dokładnie to samo co SC808, ale jeszcze o oczko-dwa wyżej. Być może po prostu brakowało mi w nich tej samej techniczności, którą słyszałem w Teslach, ale też wspomniana znakomita holograficzność S16 ciągnie te słuchawki do pewnego stopnia do góry. Po prostu czuć że sprzęt, pod który podpinamy DT-ki jest dla nich totalnie ostatecznym klockiem i wyżej się już klasowo po prostu nie da.

Tym samym więc w zakresie dopasowania tym słuchawkom odpowiedniego źródła w klasie budżetowej z obu perspektyw:
– dla osób chcących DT990 przyspieszyć i uskrzydlić – AIM SC808,
– dla tych chcących uzyskać najlepszą synergię tonalną – Aune T1 MK II.

Jeśli jednak cena przestaje mieć znaczenie:
– Aune S16 dla jak pisałem świetnej szybkości i holografii,
– Matrix Quattro DAC dla efektów zbliżonych zasadą do T1 MK II, ale realizowanych na wyższej półce cenowej.

Parowanie DT990 ze średnicowymi układami źródłowymi jednak nie musi uczynić z nich jednocześnie słuchawek szybszych, a więc takich, którymi również winny się stać, aby móc moim zdaniem konkurować chociażby z wymienionymi w tej recenzji konkurentami z Austrii. Na takim S16 sprzęt z Niemiec wyraźnie dostawał wigoru, sceny i szybkości, powoli zaczynał zrzucać z siebie brzemię zastosowania od strony ucha grubego materiału akustycznego. Z drugiej strony medalu czai się jednak przyjemna i wyrównana tonalność uzyskiwana z Aune T1 MK II, która w również rozsądnej cenie daje sensownie skalkulowany i całościowo świetnie wyważony zestaw, wręcz kwalifikujący się w podejściu tonalnym na określenie mianem „dedykowanego”.

DT990 mimo, że są słuchawkami klasy premium, udowadniają tak samo, jak seria 700 od AKG, że powyżej pewnego progu kwotowego manipulowanie torem, aby osiągnąć umowne „maksimum” drzemiące w tym modelu, jest coraz bardziej kosztowne, ale jednocześnie dające coraz mniej dźwiękowego profitu, także lepiej jest się zastanowić albo nad poważniejszymi ingerencjami w konstrukcję słuchawek (vide znów wspomniana przeze mnie modyfikacja), albo ich zmianę.

Zdarzało mi się dawniej czytać, że rzekomo K701 to potrafią, tymczasem w późniejszych latach i po wielu odsłuchach własnych wyszło mi, iż jest to nieprawda. Słuchawki dynamiczne z klasy premium bardzo łatwo jest „skończyć” w zakresie sprzętu źródłowego i kupowanie specjalnie dla nich tak drogich urządzeń, jak chociażby wymieniana tu S16-tka, niewiele w ich przypadku posunie dźwięk jakościowo do przodu. Takiemu wnioskowi mocno wtóruje SC808, ponieważ zbliżone efekty jestem w stanie uzyskać na niej względem Aune. Nie świadczy to źle o S16, wręcz przeciwnie, przesiadka na ten układ od razu nadaje im wigoru i lepszej holografii, ale nadal będą to DT990, nie zmienią się nam magicznie w super tanie odpowiedniki HD800, T1, czy LCD-2F. Czasami zaś mam wrażenie, że niektórzy naprawdę chcieliby w to wierzyć, ale cóż, wprost z pudełka będzie im bardzo ciężko i dopiero modyfikacjami można im nieba owego jakkolwiek przybliżyć.

Brzmienie – modyfikacje

Mam trochę wyrzutów sumienia, że nie zapytałem o możliwość ich modyfikacji jeszcze przed publikacją tekstu, ale ostatecznie udało się namówić sklep na otwarcie DT990 i wyjęcie z nich elementu, który podejrzewałem o pewne „brojenie” w kwestii dźwięku uzyskiwanego na wyjściu – wkładek gąbkowych.

Wkładki tego typu pełnią rolę nie tylko zabezpieczenia przetworników DT990 przed kurzem, ale też amortyzacji dla uszu w sytuacji, gdy nausznice są dla naszych zbyt płytkie. Niestety ponieważ jest to klasyczny foam net pad (tkanina podklejona gąbką z jednej strony), ma on swój wpływ na brzmienie i tym samym ocenę końcową modelu kompletnie fabrycznego. Ponieważ „standardowy” model wykazał w swojej grze trochę aspiracji słyszalnych tu i ówdzie, a same słuchawki po recenzji na trochę się jeszcze ze mną zostały, postanowiłem podążyć tym tropem i słuchawki nieco wyciągnąć. Celem było głównie pozbycie się uczucia parności i koca, które spowijało je w wielu utworach, jednocześnie osiągnąć większą szybkość i precyzję. Jednym słowem – wykorzystać surowy potencjał słuchawek nawet mimo spodziewanych komplikacji, takich jak podbicie góry, na której nadmiar DT990 absolutnie nie narzekały.

Modyfikacja tym samym była prosta i tak jak pisałem – najzwyczajniej w świecie polegająca na wyjęciu wkładek od strony ucha. Efekty przyniosło to następujące:
> poprawiła się scena, stając się bardziej percepcyjną
> mocno zredukował się wspomniany przeze mnie wcześniej kocyk
> tak samo stało się z parnością, słuchawki zaczęły grać bardziej bezpośrednio
> oczyściła się nieco góra, choć kosztem większej ostrości
> bas, jak i całe brzmienie, stało się szybsze i mniej ślamazarne

Ogólnie słuchawki stały się po prostu ciekawsze i znacznie łatwiej było mi je zaakceptować. Nadal nie są to Tesle T1, ale zaczęły się do nich zbliżać, również pod względem góry, która niestety nabrała jeszcze trochę wspomnianej ostrości i z tego tytułu większego ryzyka sybilowania na niedopasowanych pod DT990 źródłach. O nich na pewno porozmawiamy sobie jeszcze za moment.

Wracając do tematu samej modyfikacji, użycie wkładek flizelinowych będzie tutaj bardzo wskazane i z dużą analogią do tego, co działo się na Q701, aczkolwiek przyznać muszę, że brzmienie tak nakreślane przez DT990 o dziwo mi się podoba. Ostrzejsza góra jest do przeżycia, jeśli słuchawki poprawiają się dokładnie na tych obszarach, które wcześniej im punktowałem. Jest to zresztą o tyle lepsze, że przebieg sopranów jest nadal w miarę liniowy, bez przykrych wybić (tzw. „górek”) w paśmie. W przytoczonych Q701 trzeba było się tym mocno zajmować i korygować tego typu niedoskonałości, czasami nie mogąc sobie poradzić bez pomocy precyzyjnej equalizacji. DT990 tej skazy nie mają. Dalsze prace można wykonywać już w kierunku redukcji czy to ilości basu, czy też większej ogłady góry. Dobre efekty udało się uzyskać zmieniając nausznice na EDT990 VB, które różnią się od fabrycznych materiałem i głębokością (oraz otworem na ucho), a także aplikując podwójne malutkie płatki flizeliny zasłaniające tylko i wyłącznie otwór przetwornika od strony ucha i przykrywając całość perforowanym płótnem, które dociskane przez pierścień przetwornika będzie trzymało flizelinę na swoim miejscu. Efekty wizualnie widoczne są na zdjęciu obok, zaś brzmieniowo słuchawki nie mają moim zdaniem prawa się nie spodobać komuś, komu już pierwotne, fabryczne granie DT990 w dużej mierze odpowiadało.

Osobom, którym kierunek wspomnianej modyfikacji się mimo wszystko nie podoba i wolałyby przesunięcie w stronę ocieplenia za cenę szybkości i spotęgowania wspomnianego „kocyka” (co przy niektórych źródłach może mieć nawet pozytywne skutki), można polecić również wymianę nausznic na EDT990 VB, a także podwojenie wkładek od strony ucha. Słuchawki idą wtedy w kierunku Sennheiserów HD650: stają się wolniejsze, ale cieplejsze, przyjemniejsze, bez już tak ostrej góry i nosowości. Razem z wymianą kabla może to dać sumarycznie bardzo dobre efekty.

Tym samym recenzja jest ostatnią, gdy nie posłuchałem swojej intuicji i słysząc przebłyski skupiłem się na tym, co dostaję wprost z pudełka „tu i teraz”. To okazuję się być tylko jedną stroną medalu i słuchawki również po możliwościach, jakie niosą w sobie, winny być oceniane. Wyjęcie naprawdę banalnego elementu, jakim jest głupia wkładka z materiału i pianki odsłania te słuchawki, ubarwia, wyciąga na dobrą stronę jasnych, ale wciąż basowych i grających na planie V słuchawek, mających w sobie ogrom pozytywnych cech i jedynie usypiających – jak w tym przypadku – czujność swoją pozorną zwyczajnością. Aczkolwiek i ona może się komuś podobać, jednocześnie proponowane przeze mnie wyżej zmiany mogą okazać się nie tym, czego ktoś być może oczekiwał.

DT990 już po wspomnianej wyżej banalnej modyfikacji grają ostatecznie „lepiej” od fabrycznych, choć nie jest to koniec listy rzeczy, które możemy z nimi zdziałać. Mamy cały wachlarz rozwiązań, od drobnych zabiegów jak w/w, po tworzenie z nich modelu zamkniętego z bardzo mocnym basem i jeszcze większą wygodą. Chyba najbardziej jednak wyważone efekty uzyskać udało mi się poprzez zablokowanie 8 portów bass-reflex pierścieniem z grubej gąbki oraz aplikację wcześniej usuniętej wkładki do środka muszli jako dodatkowy materiał tłumiący. Pozwoliło to na jednoczesną redukcję tak ilości basu, jak i wygładzenie góry.

Tym samym zasłużyły na awans w ocenie końcowej, tak brzmieniowo, jak i pod względem rekomendacji, którą wydaję właśnie za owe możliwości, jakie niesie ze sobą ich docieranie materiałem akustycznym. W połączeniu z rozsądnie dobranym źródłem słuchawki mimo pierwotnej „zwyczajności” okazują się być jednymi z solidniejszych pozycji w klasie premium i pozostaje mi posypać głowę popiołem, że nie przyszło mi do głowy bawić się nimi od razu po zakończeniu testów „na fabryce” – mea culpa.

Edition vs PRO

Aby uniknąć nadmiaru komentarzy o tą sprawę, chciałbym również odnieść się do kwestii ewentualnego porównania obu wariantów modelu DT990 – Edition oraz PRO. Przede wszystkim oba modele są bardzo do siebie podobne, jeśli nie identyczne brzmieniowo, a największe różnice są w wyglądzie, zastosowanych materiałach oraz ich ewentualnym przełożeniu na uzyskiwany dźwięk.

DT990 PRO będą wykonane inaczej i ze znacznie bardziej archaicznym wyglądem. Pod tym względem Edition są ładniejsze i – moim subiektywnym zdaniem – lepiej wykonane. Znajduje to też swoje odbicie w cenie, gdzie wariant PRO ze słusznym przeznaczeniem do studia i celów nieco bardziej profesjonalnych, jest tańszy.

Kabel w wariancie Edition jest prosty, podczas gdy w PRO zastosowano spiralny i niestety mało praktyczny w domowych warunkach.

Ze względu na trochę inną konstrukcję, wariant PRO legitymuje się mocniejszym dociskiem do głowy, a co za tym idzie mniejszą wygodą. Przekłada się to jednak na mniejszą ostatecznie odległość przetworników od uszu, a tym samym chociażby nieco bliższą średnicę.

Tym samym więc jeśli komuś nie zależy aż tak mocno na ergonomii, wykonaniu czy wyglądzie, a przede wszystkim operuje na stosunku ceny do możliwości oraz tak czy inaczej uzyskiwanym ostatecznie brzmieniu, wariant PRO powinien go zainteresować z późniejszą opcją ewentualnego rekablingu, aby mieć normalnie zachowujący się kabel. W przeciwnym wypadku sugerowałbym zostać przy wariancie Edition. Gdybym miał subiektywnie i całkowicie osobiście się zadeklarować między jednym a drugim modelem, wybrałbym Edy. Wygoda i żywotność to dla mnie bowiem absolutne podstawy, a i miło też, gdy jest na czym zawiesić oko.

Podsumowanie

Zalety:
+ trwała konstrukcja i bardzo dobre materiały
+ duże możliwości żonglerki nausznicami
+ poręczne etui w zestawie
+ solidne i koherentne brzmienie na planie „V”
+ mocniejszy i bardziej efektowny bas niż można byłoby się spodziewać po tej klasie słuchawek
+ całkiem dobrej jakości góra
+ dobre wyrównanie lokalne
+ ich wady w pewnym stopniu można korygować źródłem
+ dobrze skalkulowana cena

Wady:
– nausznice mogą być dla niektórych osób zbyt płytkie
– przydałoby się trochę więcej szybkości i precyzji*
– średnica z wyczuwalnym kocykiem*
– pewne ubytki w przestronności i holografii*
– na jasnych źródłach góra ma tendencję do sybilowania

*pomagają modyfikacje

Subiektywnym zdaniem
Ciekawe słuchawki w dobrej cenie. Po usunięciu moim zdaniem szkodzących im wkładek akustycznych od strony ucha – nawet bardzo ciekawe. Na fabryce trochę brakuje mi w nich pazura i średnicy, która (gdyby bliższa i pozbawiona kocyka) przytrzymałaby mi je na głowie dłużej. DT990 alokują swój urok w takiej sytuacji w efektowności drzemiącej w skrajach i wyrównaniu lokalnym, a za czym naprawdę wiele osób przepada.

Może i to subiektywnie nie moje granie – inaczej nie posiadałbym odmiennie grających LCD-3. Cenię sobie bowiem jak pisałem przekaz przestrzenny, średnicowy, bezpośredni i emocjonalny, a więc całościowo element, do którego w fabrycznych DT990 miałbym subiektywnie najwięcej zastrzeżeń i jednocześnie coś, co teoretycznie oferuje w mniejszym bądź większym stopniu konkurencja. Nie mogę jednak z drugiej strony zaprzeczyć, że to naprawdę dobre i akuratnie wycenione słuchawki, oferujące w swojej cenie bardzo solidny i wyważony fundament brzmieniowy, zwyczajny, bez ekscesów, tym samym zacierając u niektórych zaletę konkurencji, którą wymieniłem wcześniej. Przede wszystkim jednak – i co przeoczyłem pierwotnie – mają w sobie nie mniejszy potencjał co do modyfikacji, niż wychwalane przeze mnie pod tym względem Q701. Może nawet większy, a przynajmniej sprawiający w ramach procesu mniej problemów i ostatecznie plasujący słuchawki wyżej mimo chociażby słyszalnie mniejszej sceny. Szkoda że producent na siłę stara się je przybliżyć i ubasowić, w efekcie zamulając, spowalniając i nakładając na brzmienie przysłowiowy „koc”, który zaczyna powoli stawać się domeną słuchawek tego typu. Na całe szczęście nie musi: po drobnych modyfikacjach sprzęt moim zdaniem staje się znacznie ciekawszy, a po ingerencji „pod maskę”, słuchawki potrafią zagrać klasowo nie gorzej niż porównywalne cenowo K7XX.

Potencjalnym posiadaczom powinno tym samym najbardziej zależeć jeśli nie na rozważeniu wspomnianych drobnych modyfikacji, to przynajmniej na zatroszczeniu się o szybkość i bardziej namacalną średnicę po stronie toru, ale jeśli miałbym wybierać między ową bardziej wyczuwalną średnicą, a ogólnym przyspieszaniem ich grania, miałbym sam niesamowity dylemat. Nie zmienia to faktu, że to model faktycznie ponadczasowy: dobrze dopracowany, wygodny, świetnie zbudowany i bardzo praktyczny, który ma szansę sprawdzić się w naprawdę wielu sytuacjach, również jako akuratny sprzęt testowy. Mimo teoretycznej konieczności modowania, przyspieszania torem i subiektywnego podkreślania im po tej stronie średnicy, są to jak do tej pory jedne z najsolidniej brzmiących słuchawek klasy premium w sensie całościowego wyważenia, realizmu i ewentualnego oparcia się później o generowany przez DT990 dźwięk. To bowiem w wielu miejscach model optymalny i ponownie podkreślę – „zwyczajny”, a z takim zwyczajnym i z pozoru nudnym graniem zawsze trzeba się prywatnie przegadać we własnym zakresie, aby nie okazało się, że te z pozoru „zwyczajnie” grające słuchawki tak naprawdę są dokładnie tym, do czego potem się będzie prędzej czy później człowiekowi wracało.