W gąszczu recenzji i opisów brzmienia wielokrotnie natrafić można na opisy mniej lub bardziej zrozumiałe dla zwykłego zjadacza chleba, operujące często na słownictwie całkowicie abstrakcyjnym i tak wyalienowanym, jak tylko mogą być wszelkie próby opisania swoich odczuć słowami. Część osób nie ma zielonego pojęcia o czym osoba opisująca opowiada, część podejrzewa, ale nie jest pewna, a część wie doskonale i sama posługuje się takowym. Ponieważ wielokrotnie pojawiały się w różnych miejscach stwierdzenia „nie znam się więc mam prawo do niewiedzy” usprawiedliwiające brak najmniejszych chęci do zrozumienia tego, o czym się dyskutuje (zwłaszcza w przyszłych kwestiach zakupowych), postanowiłem zsumować większość popularnych pojęć z tej dziedziny i stworzyć podręczny słownik, mogący przydać się podczas lektury np. kolejnej recenzji lub opinii na forum branżowym. Jednocześnie będę starał się utrzymać cały czas formę „dla ludzi”, unikając technicznych definicji na rzecz wyjaśniania pojęć w jak najbardziej przystępny i zrozumiały sposób.
Analityczność – brzmienie analityczne wiąże się najczęściej z wysoką detalicznością, odkrywaniem wszystkich, nawet najdrobniejszych błędów i defektów znajdujących się w utworze.
Basowe brzmienie – określenie brzmienia z bardzo wyraźnie podkreślonym basem, W odróżnieniu od brzmienia ciepłego podkreślenie dotyczy tylko linii basowej i nie ingeruje w natężenie oraz charakter średnicy, a co powinno dać się usłyszeć np. po zastosowaniu korektora graficznego.
Ciemność – określenie związane z charakterem górnych rejestrów, ale odnoszące się do całości grania danych słuchawek. Słuchawki ciemne mają mniej tonów wysokich niż średnich i niskich, przez co wydają się przygaszone i schowane. Przeciwieństwem jest jasność.
Ciepłość (warm)- określenie związane z charakterem dolnych rejestrów, ale odnoszące się do całości grania danych słuchawek. Jeśli bas jest wraz z pewną częścią niższej średnicy podkreślony, daje przyjemną miękkość i gładkość, mówimy o ciepłych słuchawkach. Ich przeciwieństwem są słuchawki zimne.
DAC (digital-to-analog converter) – patrz: przetwornik C/A.
Dół (lows) – inaczej tony niskie, basowe (bass). Są to niskie częstotliwości w których znajdują się wszelkie bębny, mocne uderzenia, wybuchy i inne tego typu dźwięki. Umownie można powiedzieć, że są to częstotliwości z zakresu od 0 do 200 Hz.
Dynamika – różnica głośności między najcichszymi i najgłośniejszymi fragmentami utworu, powiązana dosyć mocno z rozdzielczością. Słuchawki grające płasko i jednostajnie, mało różnicujące materiał, określane są jako „mało dynamiczne”. Słuchawki grające na przekór powyższemu, a więc detalicznie i z wysoką rozdzielczością, będą charakteryzowały się wysoką dynamiką.
Gardłowość – jest to pojęcie umowne, zapożyczone ze sposobu wypowiadania głosek dźwięcznych w mowie. Symbolizuje prezentowanie przez dane słuchawki niskiej, głębokiej barwy dźwięku, zbliżonej do naturalnej jego prezentacji.
Góra (highs) – inaczej tony wysokie (treble), a więc częstotliwości umownie z zakresu od 2 kHz wzwyż, w których spotkać można wszelkie piski, dzwoneczki, talerze itp.
HDAM – (Hyper Dynamic Amplifier Module – hiper dynamiczny moduł wzmacniacza), wprowadzony do użytku w 1992 roku. Pierwszy HDAM został wyprodukowany w fabryce Kumamoto. Został użyty po raz pierwszy w Marantz CD-15, w który został także wyposażony Philips Bitstream DAC „DAC 7” (TDA1547). Mniej więcej w tym samym czasie ta sama grupa inżynierów zastosowała HDAM w wysokiej klasy wzmacniaczu zintegrowanym PM-99SE. Od tamtej pory OPAMP jest udoskonalany. Firma Marantz mogła użyć nowszych układów analogowych wszechstronnego zastosowania, czyli wzmacniaczy operacyjnych, jednak po dokładnych oględzinach i wielokrotnym testowaniu inżynierowie stwierdzili, że się nie nadają. Stwierdzili, że wzmacniacze operacyjne nie odwzorowują wierne muzyki. Powyższe obserwacje zostały potwierdzone w konfrontacji prototypowego OPA dyskretnego ze zwykłym wzmacniaczem operacyjnym. Prototyp zawierał układy FET najwyższej jakości oraz czterowarstwowy laminat. Dodatkowo zastosowano metalowe osłony zapobiegające zakłóceniom. Efekt HDAM jest dość niezwykły, muzyka brzmi świeżo z polotem i zapewnia jej nieskrępowane i prawdziwe brzmienie. Główne cechy HDAM to niskoszumność i wzmocnienie od 60 do 75 dB. Ponadto, jego szybkość narastania jest wysoka (70 V/μs do 80 V/μs), umożliwiając szybką reakcję we wszystkich pasmach. HDAM można było łatwo dostosować do specyficznych warunków pracy tak, aby pasował do różnych zastosowań, a ponieważ posiadał on wysoki współczynnik S/N, mógł być również używany do wzmocnienia sygnału elektrycznego z gramofonów. HDAM był również stosowany we wzmacniaczach jako filtr od czasu wydania CD Marantz-7 w 1998 roku. Chociaż HDAM jest obecnie wspólną nazwą dla wszystkich technologii tego rodzaju, wnętrze, obwody i struktura różnią się między każdym produktem.
Impedancja – czyli oporność przetworników słuchawek podawana w ohmach (Ω). Parametr ten jest ściśle powiązany z wartościami SPL i determinuje, czy słuchawki są łatwe bądź trudne do napędzenia, a więc czy potrzebują dużego prądu wejściowego. Słuchawki o niskim oporze ale też niskim parametrze SPL są stosunkowo trudne do napędzenia i będą potrzebowały wzmacniacza o dużym prądzie oraz napięciu na wyjściu.
Jasność – określenie związane z charakterem górnych rejestrów, ale odnoszące się do całości grania danych słuchawek. Słuchawki jasne mają więcej tonów wysokich niż średnich i niskich, są one też na ich tle wyraźniejsze. Przeciwieństwem jest ciemność.
Koloryzacja – odejście od idealnego stanu neutralnego przenoszenia dźwięku w kierunku podkreślenia jakiegoś fragmentu tonalnego. Jeśli słuchawki mają np. „podkoloryzowaną średnicę”, to oznacza to, że prezentuje się wyraźniej na tle innych tonów oraz odchodzi od stanu neutralnego.
Końcówka mocy (power amplifier) – końcowy stopień wzmacniający, dający na wyjściu czystą moc potrzebną do napędzenia słuchawek lub kolumn. Określenie to pasuje zarówno do układu pełniącego taką rolę we wzmacniaczu, jak również do niezależnych urządzeń wzmacniających pozbawionych sekcji przedwzmacniacza.
Moc wejściowa (input power) – dotyczy słuchawek i najczęściej występuje pod wyszczególnieniem na maksymalną i nominalną. Maksymalna mówi o tym jak dużą moc sygnału są w stanie wytrzymać dane słuchawki zanim przetworniki ulegną uszkodzeniu. Nominalna wskazuje z kolei na typową moc, jaką powinny dane słuchawki otrzymywać podczas regularnej pracy.
Moc wyjściowa (output power) – dotyczy wzmacniacza słuchawkowego i opisuje jaką moc w mW jest w stanie zaoferować przy maksymalnym ustawieniu pokrętła głośności dla słuchawek o danej oporności.
Monitorowe brzmienie – stosunkowo luźne określenie słuchawek neutralno-analitycznych, które wykorzystywane są przez swoje cechy brzmieniowe np. przy produkcji muzyki.
Napędzenie – określenie tyczące się relacji słuchawki-wzmacniacz, pozwalające na osiągnięcie modelom o dużym oporze odpowiedniej głośności.
Nauszne słuchawki (supraaurals) – pełnowymiarowe słuchawki które sposobem trzymania się na uszach przypominają konstrukcje kompaktowe-dociskowe. Tu także małżowina jest dociskana do powierzchni głowy, z tym że materiał nausznic dodatkowo również dociska się do głowy, powodując efekt swego rodzaju wtopienia ucha w same słuchawki. Komfort bywa różny, wiele zależy tu od materiału użytego w poduszkach, sposobu generowania docisku, jak też i wielkości samej głowy lub uszu.
Naturalność – wbrew pozorom nie jest to neutralność a brzmienie wychodzące od niego w kierunku specyficznego podkoloryzowania. Naturalne jest to takie brzmienie, które wydaje się nam bardzo realne, zwłaszcza w odwzorowaniu barwy dźwięku instrumentów lub wokali. Słuchawki grające naturalnie są najczęściej właśnie modelem w odpowiedni i przyjemny sposób podkoloryzowanym, bardzo szybko angażującym swojego słuchacza.
Neutralność – stan, w którym dany zakres tonalny nie wykazuje cech podkoloryzowania. Słuchawki neutralne nie muszą grać przyjemnie i muzykalnie, najczęściej robią to wiernie i poziom finalnych wrażeń akustycznych może zależeć od jakości sprzętu towarzyszącego oraz nagrań i ich realizacji.
Nosowość – jest to pojęcie umowne, zapożyczone ze sposobu wypowiadania głosek dźwięcznych w mowie. Symbolizuje prezentowanie przez dane słuchawki wysokiej barwy dźwięku, często występującej przy modelach jasnych. Nosowość nie musi prowadzić do powstawania sybilantów i dużych nienaturalności podczas reprodukcji niektórych instrumentów (np. strunowych), ale wszystko zależy od skali przesunięcia dźwięku w stronę nosowości.
OTE (Over The Ear) – sposób założenia słuchawek dokanałowych polegający na poprowadzeniu kabla nie klasycznie w dół, a za małżowiną. Pozwala to niekiedy zredukować efekt mikrofonowy kabla i zwiększyć wygodę. Niektóre słuchawki, np. Westone, są przeznaczone tylko do zakładania w taki sposób i kształt ich korpusów jest odpowiednio przez to wyprofilowany.
Otwarte słuchawki (open-back) – są to słuchawki z przetwornikami całkowicie odsłoniętymi od strony zewnętrznej, co można rozpoznać po dużych maskownicach zza których widać cały przetwornik. Modele otwarte zapewniają z reguły bardzo dobre, swobodne i przestrzenne wrażenia słuchowe, ze względu na brak izolacji od otoczenia i swobodny dostęp powietrza. Często mylnie bierze się takie słuchawki za wygodniejsze ze względu na mniejsze „grzanie w uszy”. W rzeczywistości otwartość służy przede wszystkim przetwornikowi i jest jego cechą konstrukcyjną, a ewentualna wentylacja muszli wcale nie musi być większa od słuchawek innych typów.
Pasmo przenoszenia (frequency response) – mierzony w hercach (Hz) wykres ilustrujący natężenie generowanego przez słuchawki dźwięku w zależności od punktu pomiarowego. Dzieli się on na trzy sekcje tonów: niskie, średnie i wysokie. Sumarycznie daje to obraz charakterystyki pasma przenoszenia, a więc ogólny pogląd na to jak dane słuchawki grają (np. czy są basowe lub jasne itd.). Warto zaznaczyć, że parametry podawane przez producentów w danych technicznych swoich słuchawek to najczęściej wartości wyssane z palca i nie mają one zbyt dużego przełożenia na wyobrażenie jak faktycznie słuchawki te się zachowują.
Półotwarte słuchawki (semi-open)- są to słuchawki z przetwornikami tylko częściowo odsłoniętymi od strony zewnętrznej, dzięki czemu łączą zalety słuchawek otwartych i zamkniętych. Można je rozpoznać po wyraźnie zaznaczonych szczelinach dyfuzyjnych na zewnętrznej stronie muszli. Generalnie modele tego typu trzymają się w środku cech obu wymienionych, gwarantując zbalansowany dźwięk z dosyć dobrą przestrzenią i nie negując jednocześnie niższych partii pasma. Izolacja od otoczenia jest większa niż w przypadku słuchawek całkowicie otwartych ale nadal jest to sprzęt wrażliwy na poziom hałasu otoczenia. Często mylnie bierze się takie słuchawki za wygodniejsze ze względu na mniejsze „grzanie w uszy”. W rzeczywistości otwartość służy przede wszystkim przetwornikowi i jest jego cechą konstrukcyjną, a ewentualna wentylacja muszli wcale nie musi być większa od słuchawek innych typów.
Przedwzmacniacz (preamplifier) – urządzenie będące elementem toru audio, mające za zadanie wstępnie wzmocnić, a raczej uśrednić poziom głośności sygnałów z różnych źródeł, jak również umożliwić ich wybór. Naturalnym kompanem przedwzmacniacza jest końcówka mocy, a więc końcowy stopień wzmacniający, dający na wyjściu czystą moc potrzebną do napędzenia słuchawek lub kolumn. Przedwzmacniacz jest integralną częścią wzmacniaczy zintegrowanych.
Przetwornik C/A – inaczej DAC (digital-to-analog converter) – układ przetwarzający sygnał z cyfrowego na analogowy, stąd nazwa skrótowa „C/A”. Każda karta dźwiękowa lub inne urządzenie operujące na sygnałach cyfrowych przetwarzanych na analogowe jest wyposażona w taki układ. Nazwa ta używana jest też bardzo często w określeniu do zewnętrznych „kart dźwiękowych”, w których DAC pełni rolę kluczową. Najczęściej wykorzystywanym interfejsem podłączeniowym jest gniazdo USB, chociaż wiele urządzeń operuje na sygnałach cyfrowych pochodzących również z gniazd koaksjalnych lub optycznych. Nierzadko droższe urządzenia mają kilka takich wejść, a także dodatkowe interfejsy, jak AES/EBU oraz I2S.
Responsywność – szybkość reakcji membrany na zmiany materiału brzmieniowego, łącząca się najczęściej z dynamiką, ale mająca też sporo uwarunkowań fizycznych. Wysoką responsywnością wykazują się np. przetworniki elektrostatyczne.
Rozdzielczość (resolution) – umiejętność wygenerowania bardzo szerokiego spektrum częstotliwości, na ogół o jednocześnie wysokiej czystości.
Scena (soundstage) – przestrzeń akustyczna tworzona przez słuchawki, w której odbywają się wszelkie wydarzenia, ściśle powiązana ze stereofonią i związanymi z nią metodami nagrywania materiałów dźwiękowych. Scena opisywana jest przede wszystkim przez kształt, szerokość (wychylenie lewo-prawo) oraz głębię (wychylenie przód-tył). Wiele tanich słuchawek na ogół nie jest w stanie zaoferować ani odpowiedniej głębokości, ani zbyt dużego jej rozmiaru, skupiając się tylko na szerokości.
Separacja – odległość między dwoma różnymi źródłami dźwięku w przestrzeni akustycznej, często określane jako „napowietrzenie”. Niska separacja powoduje, że nie jesteśmy w stanie odróżnić od siebie niektórych dźwięków, a całość zaczyna się nam zlewać. Wysoka – wprost przeciwnie, pozwala na wyraźne rozróżnienie od siebie elementów składowych utworu i precyzyjną kontrolę ich brzmienia oraz położenia.
SPL (sound pressure level) – czyli inaczej skuteczność podawana w dB. Określa ona jak duże ciśnienie akustyczne jest w stanie wytworzyć przetwornik po otrzymaniu jednego mW mocy. Razem z impedancją składa się na określenie, czy słuchawki są trudne do napędzenia, czy też przeciwnie. Na ogół im wyższy parametr SPL tym lepiej.
Studyjne brzmienie – inne określenie brzmienia monitorowego. Wzięło się od pełnej nazwy słuchawek tego typu – monitorów studyjnych.
Sybilanty – przeostrzenia znajdujące się w tonach wysokich, powodujące nieprzyjemne uczucie kłucia w uszy od nadmiernego przejaskrawienia pewnych fragmentów utworu (dźwięki typu „sssss”, „tssss” itp.).
Średnica (mids) – czyli tony średnie (midrange), w których znajduje się chociażby ludzki głos oraz najczęściej większość utworu muzycznego. Umownie można przyjąć, że jest to zakres częstotliwości od 200 Hz do 2 kHz. Jest to też zakres, na który ludzkie ucho jest najbardziej wyczulone.
Tor – tor sygnału dźwiękowego, najczęściej w nawiązaniu do wszystkich urządzeń znajdujących się pod drodze, zanim trafi on do słuchawek lub kolumn (wszelkie wzmacniacze, okablowanie i konwertery cyfrowo-analogowe, etc.).
Uśmiechnięte brzmienie – często nazywane brzmieniem typu „U” lub „V”. Jest to określenie konkretnego natężenia zakresów tonalnych słuchawek, które faworyzują tony niskie i wysokie kosztem średnich. Na wykresie pasma przenoszenia najczęściej przyjmują one właśnie tego typu wklęsły kształt.
Wokółuszne słuchawki (circumaurals) – są to najbardziej rozpoznawalne słuchawki, okalające małżowinę która znajduje się wewnątrz muszli, jest to też najczęściej wybierany typ słuchawek przez osoby ceniące sobie przede wszystkim wygodę, choć nigdy nie jest to stuprocentowy gwarant.
Wygrzewanie (burn-in / break-in) – termin-zagadka na temat którego do tej pory toczą się zażarte boje o jego istnienie bądź nie. Wygrzewanie polega w teorii na umożliwieniu przetwornikom słuchawek osiągnięcia pełnej sprawności mechaniczno-elektrycznej w toku ciągłego odtwarzania dźwięku przez określony czas po wyjęciu jako nowe z pudełka, ponieważ słuchawki potrafią zmienić swoje brzmienie kilkukrotnie w trakcie trwania tego etapu i dopiero po jego minięciu grają tak jak powinny. O ile jednak zjawisko istnieje, to nie jest tak powszechne jak wszyscy sądzą i występuje w o wiele mniejszej skali, poza paroma wyjątkami. Więcej na ogół jest tu zjawisk psychoakustycznych, autosugestii, a także związków między naszym przyzwyczajeniem się do tego konkretnego brzmienia oraz pełnym dopasowaniem się poduszek do kształtu naszej głowy, niż faktycznego wygrzewania w opisany wyżej sposób.
Wysterowanie – określenie łączące się z napędzeniem, determinujące jak najlepsze odzwierciedlenie pasma przenoszenia słuchawek.
Wzmacniacz (amplifier) – urządzenie będące elementem toru audio, mające za zadanie, jak sama nazwa zresztą wskazuje, wzmocnić sygnał pierwotny tak, aby słuchawki lub kolumny o określonym oporze i ciśnieniu akustycznym otrzymały go z odpowiednią mocą, najczęściej wyrażoną w mW. Wzmacniacz słuchawkowy ma za zadanie napędzić przede wszystkim słuchawki, z kolei wzmacniacz głośnikowy może występować w roli tylko i wyłącznie końcówki mocy lub też pod postacią wzmacniacza zintegrowanego, mającego w sobie również przedwzmacniacz. Dla formalności należy pamiętać, że sam wzmacniacz nie jest źródłem, ma on jedynie wysterować i napędzić podłączany do niego sprzęt.
Zamknięte słuchawki (closed-back) – są to słuchawki z przetwornikami zakrytymi od strony zewnętrznej stałą przegrodą, co łatwo poznać bo braku szczelin dyfuzyjnych na zewnętrznej stronie muszli. Charakteryzują się największą izolacją od otoczenia oraz często wyeksponowanym w różnym stopniu basem. Dźwięk nie wydostaje się na zewnątrz podczas słuchania także jest to dyskretny sposób odbioru dźwięku, mający jednakże swoje wady, np. niejednokrotnie zawężoną scenę i wrażenie przestrzeni, co skutkuje gorszym pozycjonowaniem i zlewaniem się niektórych dźwięków, jednak cechy te zależą od klasy sprzętu. W lepszej klasy słuchawkach zamkniętych jakość dźwięku często potrafi przebić tą z modeli otwartych, nawet od nich droższych. Fakt bycia konstrukcją zamkniętą niekoniecznie jednak musi przekładać się na temperaturę wewnątrz słuchawek. Mają tu miejsce również i inne czynniki, takie jak temperatura otoczenia, pojemność muszli, docisk itp.
Zapiaszczenie / ziarnistość (grain) – zanegowanie czystości brzmienia, objawiające się uczuciem utraty płynności i gładkości niektórych dźwięków na scenie, często występujące w tonach wysokich tanich słuchawek dynamicznych i dokanałowych.
Zimność (cold) – określenie związane z charakterem dolnych rejestrów, ale odnoszące się do całości grania danych słuchawek. Jeśli bas jest szybszy niż głębszy, twardszy, a barwa przez to – również w średnicy – jest mniej nasycona, bardziej syntetyczna, to na ogół można mówić o słuchawkach zimnych. Ich przeciwieństwem są naturalnie słuchawki ciepłe.
Źródło (source) – potoczna nazwa urządzenia źródłowego audio, a więc np. karty dźwiękowej lub DACa. Jeśli słuchawki potrzebują „dobrego źródła”, to oznacza to, że jego klasa powinna być dosyć wysoka i dopasowana do słuchawek, jakie mają być pod nie podpinane. Tyczy się to również wzmacniaczy słuchawkowych i dobre modele potrzebują najczęściej dobrego źródła, aby stworzyć całościowo odpowiedni na jakości brzmienia tor.
